تحقیق شاهرود
مهمترین بناهای تاریخی شهرستان شاهرود ;کشاورزی و دامپروری شاهرود ;گویش شاهرود ;شکلگیری هویت شاهرود ;بررسی وضعیت جغرافیایی شاهرود ;اقلیم شاهرود
مكان جغرافیایی شاهرود
شاهرود با مساحتی افزون بر 50899 كیلومتر مربع و جمعیتی بیش از 230000 نفر بزرگترین شهرستان استان سمنان است . ارتفاع شاهرود از سطح دریا 1360 متر بوده و آب و هوای آن به علت شرایط خاص جغرافیائی در تابستان گرم و مرطوب و در زمستان سرد و معتدل است .(آب و هوای گرم و خشك در نواحی مركزی و آب و هوای سرد و خشك در نواحی كوهستانی شمال است . )
این شهرستان از شمال به شهرستان گرگان و گنبد كاووس از جنوب به كویر مركزی و استان اصفهان از مغرب به شهرستان دامغان و از مشرق به شهرستان سبزوار محدود میشود. كوههای البرز شرقی در شمال شاهرود از غرب به شرق كشیده شده و مهمترین قلهها در شاهرود قله ابر كوه با 2630 مترو كوه خوش ییلاق با 2802 متر ارتفاع است . مهمترین رودخانه شاهرود ، رود شاهرود است . كه در درههای جنوبی شاه كوه سرچشمه میگیرد.
( نقشه )
( نقشه )
بررسی وضعیت جغرافیایی شاهرود
در میان طبیعت بینظیر ایران ، بی اغراق شاهرود ، قاره كوچكی است و اكثر شرایط اقلیمی كه در كشور وجود دارد را در این شهرستان میتوان یافت . اگر از مركز این شهر به فاصله 15 دقیقه به طرف جنوب بروید و از روستای قلعهنو خالصی عبور كنید كویر واقعی شروع شده و تا طرود ، جندق ، معلمان، خور و بلوچستان ادامه مییابد و اگر به فاصله 40 دقیقه به طرف شمال بروید به جنگلهای ایران میرسید . یعنی آخرین باز مانده جنگلهای سیبری كه در یخبندان با قدمت 10000 ساله این جنگلها در تمام دنیا از بین رفته و فقط یك نوار باریك در شمال كشور باقی مانده است . از مركز شهر شاهرود تا ارتفاعات 4000 متری شاهوار تنها 10 دقیقه فاصله است . كوچكترین و كوتاهترین مرز میان كویر و دریا نیز در شاهرود است و مهمترآنكه وجود كوتاهترین كوهها در منطقه البرز شرقی این شهر موجب عبور ابرهای تشكیل شده در دریای خزر از روی این كوهها
و بارش باران در منطقه كویر شده كه منظره شگفت انگیزی را بوجود میآورد.
شاهرودبه لحاظ قرار گرفتن در چهار راه استانهای مازندران ، خراسان ، تهران و نواحی مركزی ایران از گذشته تا كنون مورد توجه بسیاری از سیاحان، بازرگانان و حكمرانان بوده است .
شكلگیری هویت شاهرود
هر چند شهر شاهرود فاقد قدمت زیادی است لیكن بررسیهای دانشگاه توكیو در محلی به نام تپه سنگ چخماق منجر به كشف آثاری متعلق به هزاره پنجم ق.م شد كه در شناخت تمدنهای ایران منطقه و حاشیه حائز اهمیت فراوانی بود. در حقیقت شاهرود از جمله شهرستانهای تاریخی و باستانی ایران است كه بر اساس آثار بدست آمده از حفاریها ، قدمت آن به 1000 سال قبل از میلاد مسیح میرسد . به نظر میرسداحداث مسجد جامع (عصر تیموری) ، باعث دگرگون شدن وضعیت روستای شاهرود و گسترش آن بسوی جنوب و جنوبشرقی زمینه توسعه این روستا و تبدیل آن به شهر را فراهم آورده است . در دوره قاجاریه بخصوص زمان فتحعلیشاه حصار و باروئی در اطراف شهر احداث گردید . و شهر رو به رشد نهاد. به طوریكه هنگامی كه فریزر در سال 1328 از شهر دیدن كرد از شاهرود به عنوان شهر پر جمعیت با باغهای پر میوه و كشتزارهای بار ور و خرم یاد میكند . در وندیدا، اوستا از چخره به عنوان سرزمین چهاردهم نام برده است. (تاریخ قومس عبدالرفیع حقیقت .)
گویش شاهرود
در منطقه شاهرود گویشی وجود دارید كه بنام شاهرودی معروف است . در این گویش حرف(ه) در ایتدای بسیاری از كلمات به كار میرود و آن را به لهجهای شیرین تبدیل كرده است . در «هنزیشه» به معنای او را میزنند ،«هنمیام» به معنای نمیآیم . البته در بعضی از مناطق و روستاهای شهرستان شاهرود مردم به زبانهای تركی ، عربی و كردی نیز صحبت میكنند.
جاذبههای طبیعی شاهرود
یكی از ویژگیهای مهم شاهرود وسعت و تنوع اقلیم آن است . شهری كه اگر چه بر حاشیه كویر قرار دارد . اما هرگز اسیر آن نشده است و بسیار بیشتر از دیگر شهرها سرسبزی دارد . در شاهرود چهار فصل سال را میـوان دید و این باعث بوجود آمدن طبیعتی زیبا شده است . اكنون بطور خلاصه از مناطق طبیعی مهم شاهرود یاد میكنیم .
- جنگل ابر : اوج مناظر طبیعی شاهرود در كوه ابر و قطری مشاهده میشودكه حدود 45 دقیقه با شاهرود فاصله دارد . در این نقطه گویی طبیعت را بطور اعجابانگیزی نقاشی كردهاند . مجموعهای از رنگها و فرمها، آن هم در تمام فصول با چشم اندازهایی بینظیر .
- خوشییلاق : پناهگاه حیاط وحش خوش ییلاق 135 هزار هكتار وسعت دارد كه 33 هكتار آن را منطقه امن تشكیل داده است . وجود 2 سیستم كلان اقلیمی سبب پیدایش اكو سیستمهای متنوعی در منطقه شده است و با توجه به آن گونههای مختلفی از جانوران و گیاهان را میتوان در منطقه مشاهده كرد. وجود 30 تا 40 گونه پستاندار در این پناهگاه گزارش شده است . پلنگ ،خرس قهوهای ، گراز ، شوكا ، آهو ، مرال ،كل و بز ،قوچ و میش (اوریال) از بزرگترین و مهمترین پستانداران منطقه به شمار میآیند.
- كوهها : رشته كوه البرز با قلل زیبا و سر به فلك كشیدهای امتداد شرقی – غربی شمال این شهرستان را آذین بخشیده است . جبهه شمالی این كوها را پوشش جنگلی و جبهه جنوبی را مراتع و درختان اورس (سروهای كوهی ) پوشانده است . قلههای شاهكوه ، شاهوار ، قله ابر ، خوشییلاق ، قله چشانك از معروفترین این قله ها هستند.
كشاورزی و دامپروری
شهرستان شاهرود علیرغم وجود كارخانههای صنعتی ، بیشتر یك منطقه كشاورزی و دامپروری است و به علت تنوع آب و هوایی، خاك مستعد و منابع غنی آبهای زیرزمینی انواع محصولات كشاورزی، باغی و صیفی در این شهرستان وسیع به عمل میآید. هر ساله مقدار قابل توجهی از محصولات كشاورزی آن از قبیل برگه زردآلو ،قیسی ، كشمش و سیبزمینی به كشورهای آلمان ، دانمارك و كشورهای آسیای میانه صادر میشود.
بررسی اجمالی مهمترین بناهای تاریخی شهرستان شاهرود
شهرستان شاهرود دارای 56 اثر باستانی شامل 8 قلعه ، پنج برج باستانی، چهار یخدان ،12 كاروانسرا ، سه تپه باستانی ، 9 مسجد و چهار تكیه است . قدمت این بنا از تپه سنگ چخماق متعلق به هزاره پنجم ق-م تا برج خشتی روستای كلاته خیج در زمان قاجار را در بر میگیرد.
شاهرود به دلیل شرایط ویژه جغرافایی و قرار گرفتن بین رشته كوههای البرز و سرزمینهای كویری و جاده ابریشم همواره معبری مطمئن برای كاروانهای تجاری و زیارتی بوده است. بویژه در دوره قاجار شاهرود به عنوان قطب تجارتی مهم ایران بشمار میآمده است .
از بناهای تاریخی شهر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بررسی زمینشناسی منطقه شاهرود