کارآموزی مراحل داشت و برداشت گندم (آفات، بیماری‌ها و علف های هرز)
مراحل داشت و برداشت گندم;علف های هرز;تغذیه گندم
تغذیه گندم
مساله‌ی اساسی تغذیه گندم در دیمزارها، تنظیم مقدار كود بر اساس رژیم رطوبتی قابل انتظار در منطقه رشد گیاه می‌باشد. در شرایط بارندگی محدود، ضرورتاً بایستی مصرف كودهای شیمیایی را به اندازه‌ای محدود نمود كه موجب گیاه‌سوزی نشده و گیاه با استفاده از رطوبت موجود، بتواند از كود استفاده نموده و عملكرد مناسب را تولید نماید. به عبارت دیگر از به هم خوردن تعادل حساس و بحرانی بین رشد رویشی و زایشی در شرایط كمبود رطوبت باید جلوگیری كرد.
از طرف دیگر وقتی بارندگی در حد مطلوب است، باید مواد غذایی را به اندازه‌ای مصرف كرد كه گیاه قادر به استفاده كامل و مفید از آن در شرایط مطلوب رطوبتی باشد. اغلب خاك‌های مناطق خشك و نیمه‌خشك بطور طبیعی دارای ذخیره پتاسیم زیادی هستند و این مقدار برای زراعت دیم معمولاً كافی است. برعكس، ذخیره فسفر خاك برای عملكرد رضایت‌بخش كافی نیست و باید بر اساس تجزیه خاك و توصیه مناطق فسفر خالص را قبل و یا موقع كاشت مصرف كرد تا استفاده از آن در مراحل اولیه باعث تحریك رشد و استقرار خوب گیاه و نفوذ بهتر ریشه شده و پیش‌رسی محصول افزایش یابد.
فسفر در ازدیاد مقاومت گیاه نسبت به خشكی موثر است. مصرف كودهای ازته در غلات دیم، حتی در شرایطی كه حاصلخیزی خاك خوب باشد، مفید خواهد بود. زمان مطلوب مصرف كودهای ازته متغیر بوده و بستگی به پراكنش بارندگی دارد و بهتر است بر اساس آزمون خاك و توصیه مناطق، ازت خالص (به صورت 3/2 در پاییز در موقع كاشت و در صورت اطمینان از بارندگی‌های بهاره 3/1 آن را در بهار به صورت سرك) مصرف نمود.
مهمترین آفات مزراع گندم در منطقه گمیشان
شته سبز گندم: Sitobion avenae (Fab)
خانواده: Aphidae
مشخصات، زیست‌شناسی، خسارت و كنترل
طول بدن 8/2-2 میلیمتر و طول شاخك در شته‌های بی‌بال برابر و یا بیشتر از طول بدن است. كورنیكول در انتهای آزاد خود قدری عریض می‌شود. دم به خوبی رشد كرده و 3/2 طول كورنیكول را دارد. رنگ شته سبز ملایم یا سبز مایل به زرد می‌باشد. كورنیكول‌ها و شاخك‌ها سیاه، دم روشن، پاها زرد و انتهای ران، ساق و پنجه پا دودی رنگ است.
شته‌های كامل بالدار دارای سر و سینه قهوه‌ای مایل به قرمز، شكم سبز با 6-5 لكه جانبی تیره می‌باشد. بقیه اعضاء از نظر رنگ تفاوتی با بی‌بال‌ها ندارند. این شته در همه نقاط مهم گندم‌خیز كشور فعالیت دارد. به عبارت دیگر، از منطقه گرم اهواز تا مناطق سردسیر شهركر و خلخال و از مناطق مرطوب مازاندران و گرگان تا مناطق خشك سیستان و بلوچستان وجود دارد. این شته روی گرامینه‌های اهلی و وحشی زندگی نموده و خسارت‌زایی می‌كند و علاوه بر جوانه‌ها و برگ‌ها به دانه‌ها نیز حمله كرده و در بین شته‌ها، بیشترین خسارت را وارد می‌سازد شته سبز گندم ناقل بیماری ویروس موزاییك جو نیز می‌باشد.
تاكنون تخم زمستان‌گذران این شته از ایران گزارش نشده است و اعتقاد بر این است كه تمام سال را به صورت زنده‌زایی توسط ماده‌های جفت‌گیری نكرده می‌گذراند و به عبارت دیگر فرم جنسی آن تاكنون در ایران دیده نشده است. در سال‌های عادی این شته در اكثر مناطق كشور از مهمترین شته‌هاست. در این گونه سال‌ها، اوج جمعیت سایر شته‌ها در مرحله ظهور برگ پرچم است، در حالی كه جمعیت شته سبز گندم دیرتر از زمان ظهور خوشه به اوج می‌رسد. جمعیت این شته بعضی سال‌ها و در شرایطی ویژه افزایش شدیدی نشان می‌دهد كه در آن صورت در مواردی چاره‌ای جز مبارزه شیمیایی نیست، ولی در عین حال این شته دشمنان طبیعی فراوانی دارد كه در سراسر كشور فعال بوده و جمعیت این آفت را در سطحی قابل تحمل نگه می‌دارند.
سن مائورا: Eurygaster maura (L.)
خانواده: Scutelleridae
مشخصات، زیست‌شناسی، خسارت و كنترل
این گونه شباهت بسیاری به سن گندم دارد، ولی طول بدن، شكل و تعداد قلاب‌های داخل عضو تناسلی حشره كامل نر آن با سن گندم متفاوت است كه در این‌گونه یك جفت و داسی شكل بوده، در حالی كه در سن گندم دو جفت بوده و جفت زیری راست و بدون خمیدگی و جفت رویی قدری خمیده است.
این سن در منطقه گرگان و گنبد، منطقه كلاردشت و مسیر آن به طرف مرزن‌آباد، سراسر نوار ساحلی دریای خزر و منطقه رودبار و بین تبریز و مرز بازرگان یافت می‌شود. گیاهان میزبان و شیوه خسارت تقریباً مانند سن گندم است و شدت خسارت آن نیز اگر زنبورهای پارازیتویید تخم فعال نباشد، قابل توجه خواهد بود. خوشبختانه زنبورها قادرند این آفت را دائماً تحت كنترل درآورند.
این حشره یك نسل در سال دارد. تابستان و زمستان را به صورت سن كامل در بلندی‌ها و ارتفاعات اطراف، زیر بوته‌ها، زیر سنگ‌ها و زیر برگ‌های ریخته درختان به صورت دیاپوز می‌گذراند. در بهار به مزارع ریزش كرده، پنج مرحله پورگی را پشت سر گذاشته و پس از كامل شدن به مكان‌های تابستانی و زمستانی انتقال می‌یابد.
خوشبختانه در زمان برداشت گندم در منطقه گرگان و گنبد حدود 50 درصد از جمعیت آفت به صورت پوره دیده می‌شود و این خود امتیاز بزرگی در كنترل این آفت است، چون این پوره‌ها عمدتاً از بی‌غذایی تلف خواهند شد. البته این پوره‌ها بعد از برداشت گندم به طرف علف‌های كشیده برگ نظیر جو.های وحشی، بروموس، پوآ و بویژه به طرف گندم بجای مانده در حاشیه مزارع و كاه وكلش داخل مزارع درو شده حركت كرده و به تغذیه ادامه می‌دهند، ولی در هر صورت تعداد كثیری از این عده محكوم به فنا هستند و این خود پدیده‌ای است كه از نقطه نظر IPM اهمیت فراوانی دارد. از طرف دیگر، میزان فعالیت دشمنان طبیعی به اندازه‌ای است كه مجال افزایشی جمعیت را به آفت نداده و آن را تقریباً زیر سطح زیان اقتصادی نگه می‌دارند. فعالیت مگس‌های پارازیتوئید نیز امیدبخش است.
سوسك سیاه گندم: Zabrus tenebrioides (Goeza)
خانواده: Carabidae
شناسایی آفت
طول بدن حشره كامل از 13 تا 17 میلیمتر متغیر است. این آفت در ابتدای ظهور قهوه‌ای رنگ بوده و به تدریج كه از عمر آن می‌گذرد، بالپوش‌ها سیاه‌رنگ می‌شوند. قسمت شكمی تا اواخر عمر قهوه‌ای باقی می‌ماند. سر حشره نسبتاً بزرگ و دارای قطعات دهانی قوی می‌باشد. در انتهای ساق پاهای جلو در سمت داخل دو خار دراز مشخص وجود دارد. رنگ ساق و پنجه پا قهوه‌ای متمایل به قرمز و بالپوش دارای خطوط موازی است. تخم لارو و حشره هر دو سفیدرنگ بوده و سر لارو قهوه‌ای، سینه متمایل به زرد و سینه اول، دوم، سوم و سایر حلقه‌های بدن دارای لكه‌های قهوه‌ای عرضی می‌باشند. در انتهای بدن لارو و در آخرین حلقه شكم یك جفت استطاله دیده می‌شود. لارو دارای 3 جفت پای سینه‌ای است و پس از رشد كامل، طول آن به 28-24 میلیمتر می‌رسد. شفیره این آفت از نوع آزاد و سفیدرنگ است و طول آن داخل محفظه گلی، 18-16 میلیمتر می‌باشد.
مناطق انتشار، گیاهان میزبان، شیوه و شدت خسارت
این حشره در سراسر نواحی گندم‌خیر كشور كم و بیش فعال است. گیاهان میزبان این حشره را گندم، جو، چاودار، ذرت، یولاف و گونه‌هایی از گیاهان وحشی خانواده گندمیان تشكیل می‌دهد. حشرات كامل این آفت در مرحله خمیری شدن دانه‌های گندم از لانه‌ها تغذیه می‌كنند، ولی بیشترین خسارت مربوط به لارو این آفت است كه از اوایل آبان با سبز شدن مزارع گندم به جوانه‌های اولیه خسارت می‌زنند و حتی در بعضی موارد دانه‌های گندم قبل از سبز شدن مورد حمله لارو این آفت قرار می‌گیرند.
بیشترین خسارت در سال‌هایی است كه پاییز طولانی بوده و هوا گرم است. با شروع فصل سرما در زمستان فعالیت لاروها متوقف شده و به اعماق بیشتر خاك فرو می‌روند. نحوه خسارت لارو در سنین مختلف لاروی متفاوت است. لاروهای سنین اول و دوم حتی بدون خاك دادن پای بوته‌ها دو ریشه و طوقه نارك گندم تغذیه می‌كنند و به تدریج كه بزرگتر می‌شوند، به خصوص پس از سپری شدن فصل سرما و در اواخر اسفند و اوایل فروردین نحوه فعالیت تفاوت كرده و لاروها با سوراخ كردن زمین و دادن خاك اطراف سوراخ شبیه لانه‌های مورچه از خاك خارج شده و برگ‌های گندم را بدون قطع كردن وارد لانه كرده و اطراف آن را خاك می‌دهند. بدین ترتیب برگ‌ها به صورت جویده و مچاله شده در زیر خاك مشهود می‌باشند. در این مرحله از خسارت، بوته‌های گندم كاملاً از بین نرفته، بلكه جوانه‌های مركزی سالم مانده و پنجه‌ها از بین می‌روند.
زندگی آفت
این آفت زمستان را اكثراً به صورت لارو سن دوم و سوم در زیر خاك سپری می‌كن و با گرم شدن هوا از اواسط اسفندماه مجدداً فعالیت خود را آغاز می‌نماید: دوره لاروی این آفت طولانی بوده و از اوایل آبان تا اواسط فروردین سال بعد در شرایط منطقه خراسان طول می‌كشد. لارو این آفت دارای 3 سن لاروی است. لاروهای سن سوم پس از تغذیه از اواخر فروردین، داخل خاك در یك لانه گلی تبدیل به شفیره می‌شوند. اولین حشرات كامل از اواخر اردیبهشت‌ماه ظاهر شده و ظهور آنها تا اواخر مرداد ادامه دارد. سوسك‌ها در طول روز زیر كلوخه‌ها و در خاك‌های شنی و زیر سنگلاخ‌ها پنهان می‌شوند و شب‌ها روی خوشه آمده، از دانه‌های گندم تغذیه می‌كنند. تابستان گذرانی زیر كاه و كلش و پناهگاه‌های اطراف مزارع صورت گرفته و با سرد شدن هوا از اوایل مهرماه فعالیت خود را از سر می‌گیرند. تخم‌ریزی سوسك‌های ماده از اواسط شهریور آغاز و تا اواسط آبان ادامه می‌یابد. تجمع كاه و كلش به صورت انباشته كه گاهی تا مدت‌ها در سطح مزارع دیده می‌شود، محل امن و مناسبی برای سوسك‌ها و تخم‌ریزی در آن اماكن می‌باشد. تخم‌ها اكثراً در عمق 5-2 سانتیمتری خاك كنار همدیگر گذارده شده و بسیار شكننده هستند. تخم‌ها در مزارع آبیاری شده، با مساعد شدن میزان رطوبت خاك فعال شده، تفریق می‌شوند.
مدیریت تلفیقی آفت
علت اصلی افزایش جمعیت آفت در سالیان اخیر، تنها برهم خوردن تناوب مطلوب بوده است كه به نحو چشمگیری به سمت افزایش سطح كشت گندم و جو جهت‌گیری داشته است. بنابراین مساله تناوب باید به شدت اجرا گردد تا از این طریق جمعیت آفت كاهش یابد. همچنین شخم بعد از برداشت و در صورت امكان شخم مجدد زمین‌های آیش گذاشته شده در بهار و قبل از ظهور حشرات كامل در كاهش جمعیت این آفت تاثیر خوبی دارد.در بعضی شرایط مكانی و زمانی، به ناچار باید اقدام كنترل شیمیایی نمود. اگر تعداد لارو به بیش از 5 عدد در مترمربع رسید، می‌توان به سمپاش متوسل شد، مشروط بر آنكه شرایط حرارتی هوا نیز جهت سمپاشی خاك علیه لارو مناسب باشد. این زمان معمولاً مصادف با ماه‌های آبان و آذر است كه لاروها فعال بوده و از بوته‌های گندم كه تازه جوانه زده‌اند، تغذیه می‌كنند.
بیماری‌های مهم مزارع گندم در منطقه گمیشان
زنگ زرد گندم: Yellow rust Stripe rust
عامل بیماری زنگ زرد گندم، قارچی است به نام Puccinia striiformis كه از رده بازیدیومیست‌ها، راسته اوردینال‌ها و خانواده Pucciniaceae می‌باشد. این بیماری یكی از مهمترین بیماری‌های گندم در دنیا و در ایران به شمار رفته و در سال‌های خسارت سنگینی را موجب می‌شود. در حال حاضر در بیشتر مناطق گندم‌خیر كشور انتشار دارد.
علائم بیماری
علائم بیماری زنگ زرد در روی برگ‌های جوان به صورت جوش یا تاول‌هایی به رنگ زرد مایل به نارنجی ظاهر شده، سپس این جو‌ش‌ها به هم پیوسته و نوارهایی در امتداد رگبرگ‌ها در هر دو سطح برگ نمایان می‌شود. زنگ زرد به اندام‌های مختلف گندم مانند برگ، غلاف، ساقه، خوشه، گلوم و گلومل و حتی ریشك‌ها حمله كرده و در بهار زودتر از سایر زنگ‌ها به چشم می‌خورد. هر یك از جوش‌های روی برگ حاوی هزاران هاگ یا اوردیوسپور بهاره است كه فعال‌ترین شكل تكثیر قارچ عامل بیماری بوده و باعث توسعه بیماری در فصل رشد گندم در مزارع و همچنین انتقال بیماری از سالی به سال دیگر می‌باشد. در اواخر فصل در سطح زیرین برگ تلیوسپورهای سیاه رنگ قارچ ظاهر می‌شود.
لینک دانلود و توضیحات فایل”کارآموزی مراحل داشت و برداشت گندم (آفات، بیماری‌ها و علف های هرز)”