اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی

استاندارد حسابداری‌ شماره‌ 11

داراییهای ثابت مشهود

(تجدید نظر شده 1386)

پیشگفتار

(1) استاندارد حسابداری شماره 11 باعنوان داراییهای ثابت مشهود که در تاریخ … توسط مجمع عمومی سازمان حسابرسی تصویب شده است، جایگزین استاندارد حسابداری شماره 11 قبلی می‌شود و الزامات آن در مورد صورتهای مالی که دوره مالی آنها از تاریخ1/1/1386 و بعداز آن شروع می‌شود، لازم‌الاجراست.

دلایل تجدیدنظر در استاندارد

(2) این تجدیدنظر با هدف هماهنگی بیشتر با استانداردهای بین‌المللی حسابداری و بهبود استاندارد قبلی، انجام شده است.

تغییرات اصلی

(3) اجزای بهای تمام شده دارایی ثابت مشهود شامل برآورد اولیه مخارج پیاده‌سازی و برچیدن دارایی و بازسازی محل نصب آن از بابت تعهدی است که در زمان تحصیل دارایی تقبل می‌شود. در زمان تحصیل دارایی، این مخارج و تعهد مرتبط با آن براساس ارزش فعلی اندازه‌گیری می‌شود. طبق استاندارد قبلی از بابت مخارج مزبور، طی عمر مفید دارایی، ذخیره لازم در حسابها منظور می‌گردید.

(4) در مواردی که یک دارایی ثابت مشهود در معاوضه با دارایی غیرپولی یا ترکیبی از داراییهای پولی و غیرپولی تحصیل می‌شود، باید به ارزش منصفانه اندازه‌گیری و شناسایی شود مگر اینکه معاوضه فاقد محتوای تجاری باشد. در استاندارد قبلی صرفاً معاوضه داراییهای ثابت مشهود غیر مشابه، برمبنای ارزش منصفانه اندازه‌گیری می‌شد.

(5) فرایند استهلاک دارایی ثابت مشهود از زمانی که دارایی آماده بهره‌برداری است آغاز می‌شود. در استاندارد قبلی زمان آغاز استهلاک دارایی تصریح نشده بود.

(6) ارزش باقیمانده دارایی ثابت مشهود با این فرض برآورد می‌شود که اگر دارایی درحال حاضر در وضعیت موجود آن در پایان عمر مفید می‌بود واحد تجاری از واگذاری آن چهمبلغی کسب می‌کرد. در استاندارد قبلی مشخص نشده بود که آیا ارزش باقیمانده همین مبلغ است یا مبلغی است که در آینده، بدون تعدیل بابت تورم، ازطریق واگذاری دارایی کسب خواهد شد.

(7) واحدهای تجاری مجاز نیستند برای مخارج بازرسیهای عمده داراییهای ثابت مشهود، قبل از وقوع این مخارج ذخیره شناسایی کنند. در استاندارد قبلی این موضوع مطرح نشده بود.

استاندارد حسابداری‌ شماره‌ 11

داراییهای‌ ثابت مشهود

(تجدیدنظر شده 1386)

این‌ استاندارد باید با توجه‌ به‌ ”مقدمه‌ای‌ بر استانداردهای‌ حسابداری‌“ مطالعه‌ و بكارگرفته‌ شود.

هدف

1 . هدف‌ این‌ استاندارد، تجویز نحوه‌ حسابداری‌ داراییهای‌‌ثابت مشهود است تا‌استفاده‌کنندگان صورتهای مالی بتوانند اطلاعات مربوط به سرمایه‌گذاری واحد تجاری در این داراییها و تغییرات آن را تشخیص دهند. موضوعات اصلی در حسابداری داراییهای ثابت مشهود عبارت از شناخت دارایی، تعیین مبلغ دفتری آن و شناخت هزینه‌ استهلاك و زیان کاهش ارزش دارایی‌ است‌.

دامنه‌ كاربرد

2 . این‌ استاندارد باید برای حسابداری‌ تمام‌ داراییهای‌ ثابت مشهود بكار گرفته‌ شود، مگراینکه بهموجب استانداردی دیگر، نحوه حسابداری متفاوتی مجاز یا الزامی شده باشد.

3 . این استاندارد برای موارد زیر کاربرد ندارد:

الف. داراییهای زیستی مرتبط با فعالیتهای کشاورزی (به استاندارد حسابداری شماره 26 باعنوان فعالیتهای کشاورزی مراجعه شود).

ب . حق امتیاز معادن، ذخایر مواد معدنی مانند نفت و گاز طبیعی و منابع مشابهی که احیا‌شونده نیست.

بااینحال، این استاندارد برای داراییهای ثابت مشهود مورد استفاده در توسعه یا نگهداری داراییهای مندرج در بندهای ”الف“ و ”ب“ کاربرد دارد.

4 . سایر استانداردها ممکن است شناخت یک دارایی ثابت مشهود را برمبنای رویکردی متفاوت با این استاندارد الزامی نماید. برای مثال استاندارد حسابداری شماره 21 باعنوان حسابداری اجاره‌ها، واحد تجاری را ملزم می‌کند که شناخت یک دارایی ثابت مشهود مورد اجاره را برمبنای انتقال مخاطرات و مزایا ارزیابی کند. بااینحال در چنین مواردی سایر جنبه‌های حسابداری این داراییها ازجمله استهلاک، توسط این استاندارد مقرر شده است.

تعاریف‌

5 . اصطلاحات‌ ذیل‌ در این‌ استاندارد با معانی‌ مشخص‌ زیر بكار رفته‌ است‌ :

• ارزش‌ باقیمانده : مبلغ‌ برآوردی که واحد تجاری در حال حاضر می‌تواند از واگذاری دارایی پساز كسر مخارج برآوردی واگذاری بدست آورد، با این فرض که دارایی در وضعیت متصور در پایان عمر مفید باشد.
• ارزش‌ منصفانه‌ : مبلغی‌ است كه‌ خریداری مطلع و مایل و فروشنده‌ای‌ مطلع‌ و مایل‌ می‌توانند در معامله‌ای‌ حقیقی‌ و درشرایط‌ عادی‌، یك‌ دارایی‌ را در ازای‌ مبلغ‌ مزبور با یكدیگر مبادله‌ كنند.
• ارزش‌ اقتصادی‌ : ارزش‌ فعلی‌ خالص جریانهای‌ نقدی‌ آتی ناشیاز کاربرد مستمر دارایی ازجمله جریانهای نقدی ناشیاز واگذاری نهایی آن.
• استهلاك‌ : تخصیص‌ سیستماتیك‌ مبلغ‌ استهلاك‌ پذیر یك‌ دارایی‌ طی‌ عمر مفید آن‌.
• بهای جایگزینی مستهلک شده : عبارت است از بهای ناخالص جایگزینی یک دارایی (یعنی بهای جاری جایگزینی یک دارایی نو با توان خدمت‌دهی مشابه) پساز کسر استهلاک مبتنیبر بهای مزبور و مدت استفاده شده از آن دارایی.
• بهای‌ تمام‌ شده‌ : مبلغ‌ وجه‌ نقد یا معادل‌ نقد پرداختی‌ و یا ارزش‌ منصفانه‌ سایر مابه‌ازاهایی‌ كه‌ جهت‌ تحصیل‌ یك‌ دارایی‌ در زمان‌ تحصیل‌ یا ساخت آن واگذار شده‌ است‌ و درصورت مصداق، مبلغی که براساس الزامات خاص سایر استانداردهای حسابداری (مانند مخارج تأمین مالی) به آن دارایی تخصیص یافته است.
• خالص ارزش فروش : مبلغ وجه نقد یا معادل آن که ازطریق فروش دارایی درشرایط عادی و پساز کسر کلیه هزینه‌های مرتبط با فروش حاصل می‌شود.
• زیان‌ كاهش‌ ارزش‌ : مازاد مبلغ دفتری‌ یک دارایی نسبت‌ به‌ مبلغ بازیافتنی‌ آن.
• دارایی‌ ثابت مشهود:‌ به‌ دارایی مشهودی ‌اطلاق می‌شود که:

الف. به منظور استفاده در تولید یا عرضه کالاها یا خدمات، اجاره به دیگران یا برای مقاصد اداری توسط واحد تجاری نگهداری می‌شود، و

ب . انتظار می‌رود بیش از یک دوره مالی مورد استفاده قرار گیرد.

• عمرمفید: عبارت است از:

الف‌. مدت‌ زمانی‌‌كه‌ انتظار می‌رود دارایی مورد استفاده واحد تجاری قرار گیرد، یا

ب‌ . تعداد تولید یا واحدهای‌ مقداری‌ مشابه‌ كه‌ انتظار می‌رود در فرایند استفاده‌ از دارایی‌ توسط‌ واحد تجاری‌ تحصیل‌ شود.

• مبلغ‌ استهلاك‌پذیر : بهای‌ تمام‌ شده‌ دارایی‌ یا سایر مبالغ‌ جایگزین‌ بهای تمام شده پساز کسر ارزش باقیمانده‌ آن.
• مبلغ‌ بازیافتنی‌ : خالص‌ ارزش‌ فروش‌ یا ارزش‌ اقتصادی‌ یك‌ دارایی،‌ هركدام‌ که بیشتر است.
• مبلغ‌ دفتری‌ : مبلغی‌ كه‌ دارایی‌ پساز كسر استهلاك‌ انباشته‌ و زیان‌ كاهش‌ ارزش‌ انباشته مربوط‌ ، به‌ آن‌ مبلغ‌ در ترازنامه منعکس می‌شود.
• ناخالص مبلغ دفتری : بهای تمام شده دارایی یا سایر مبالغ جایگزین بهای تمام شده.

شناخت

6 . مخارج مرتبط با یک قلم دارایی ثابت مشهود، تنها زمانی بهعنوان دارایی شناسایی می‌شود که:

الف. جریان منافع اقتصادی آتی مرتبط با دارایی به درون واحد تجاری محتمل باشد، و

ب . بهای تمام شده دارایی به گونه‌ای اتکاپذیر قابل اندازه‌گیری باشد.

7 . قطعات یدکی و ابزار تعمیراتی معمولاً بهعنوان موجودی محسوب و در زمان مصرف به‌عنوان هزینه شناسایی می‌شود. بااینحال، قطعات عمده آماده جایگزینی، در صورتی که انتظار رود بیش از یک دوره مالی مورد استفاده واحد تجاری واقع شود، بهعنوان دارایی ثابت مشهود محسوب می‌شود. همچنین، هرگاه قطعات یدکی و ابزار تعمیراتی را تنها بتوان درارتباط با یک قلم دارایی ثابت مشهود به کار گرفت این اقلام بهعنوان دارایی ثابت مشهود محسوب و طی مدتی که از عمر مفید دارایی مربوط تجاوز نکند، مستهلک می‌شود.

8 . این استاندارد معیاری برای تفکیک یا تجمیع اجزای تشکیل‌دهنده یک قلم دارایی ثابت مشهود، تجویز نمی‌کند. بنابراین، بکارگیری معیارهای شناخت در وضعیتهای خاص واحد تجاری مستلزم انجام قضاوت است. تجمیع اقلام جداگانه کم‌اهمیت مثل قالبها و ابزارها و اعمال معیارهای فوق نسبت به مجموع ارزش آنها ممکن است مناسب باشد.