فرش بافته های ایران

رنگ و رنگرزی در فرش;شرح تظلم تجار قالی;ملاحظات و عقیدة كمیسیون;بافت و تكمیل;طرح و نقشه;طراحان فرش;قالی سیستان;قالی كهن سیستان;قالی كهن سیستان;سنت سیستانی و قالی ایرانی;مبانی شناسایی قالی سیستان;گره تركی و گره فارسی;رنگهای قالی سیستان;نقشه های قالی سیستانی;پدیده های استثنایی;آخرین حلقه;تنوع نقش

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه ………………………… 1

فصل اول

مشخصات عمومی و مواد اولیه ………. 2

تغییر درصد میزان كل یافته های اراك به انواع مختلف آن 3

رنگ و رنگرزی در فرش ……………. 5

شرح تظلم تجار قالی ………………. 8

ملاحظات و عقیدة كمیسیون …………. 10

بافت و تكمیل ………………….. 20

طرح و نقشه ……………………. 21

طراحان فرش ……………………. 27

فصل دوم

قالی سیستان ……………………. 31

قالی كهن سیستان ………………… 31

قالی كهن سیستان ………………… 32

سنت سیستانی و قالی ایرانی ……….. 34

مبانی شناسایی قالی سیستان ……….. 34

گره تركی و گره فارسی……………. 35

رنگهای قالی سیستان ……………… 41

نقشه های قالی سیستانی …………… 43

پدیده های استثنایی …………….. 44

آخرین حلقه ……………………. 46

تنوع نقش ……………………… 46

نقش های سیستانی و وابستگی قومی ….. 49

برخی واژه ها و اصطلاحات در فرشبافی .. 52

برخی اصطلاحات در ابعاد و اندازه ها .. 53

خلاصه و نتیجه گیری ………………. 54

مقدمه

فرش اراك از نوع فرش درشت‌بافت و در بهترین فرم آن فرشهای با رجشمار متوسط 40 و به ندرت 50 یا بالاتر است آنچه فرش این منطقه بدان اشتهار یافته حضور نوعی خصلت بومی – منطقه‌ای و كهن براساس استفاده از پشم و رنگ و طرح‌های خام و ساده و تقریباً روستایی است.

قطعاً اگر قرار باشد فرش اراك را آنچنان كه طی سالهای شكوفایی و آنچنان كه بازارهای دنیا می‌پسندد( قبل از تأثیر تغییردهندة طرح‌های خارجی) در محدودة فرشهای روستایی و یا شهری طبقه‌بندی كنیم قطعاً خصوصیت روستایی این فرش غالب خواهد بود فرش اراك به بافت فرشهای ابریشمی شهره نیست. زیرا استفادة بسیار مناسب از پشم در فرشهایی به غایت ساده و طرح‌های ساده‌تر و رنگ‌آمیزی محدود ولی زیبا این فرش را بی نیاز از آن می‌كرد كه برای بالابردن ارزش فرش متوسط به استفاده از مزد اولیه گرانقیمت شود.

آنچه در ولهله نخست در این گزارش به چشم می‌خورد آن است كه مسأه رنگ ظاهراً پابه‌پای رشد و توسعة تجارت در مورد فرش مطرح گردیده‌است. در اواسط سلطنت مظفرالدین‌شاه حدود سالهای 1317 ه.ق به دلیل شكایات و مسائلی كه در مورد فرش ایران در بازارهای خارج بوجود آمد با مساعدت شاه صدور فرشهای ایرانی كه با رنگ جوهری( انیلینی) رنگ شده‌بود به خارج ممنوع شد.

با مرورو عمدة آثار مكتوب دربارة قالی‌بافی تقریباً‌نشانه‌ی مستقیم و مطمئنی از قالی اصیل سیستان نمی‌یابیم. در آثاری كه راجع به قالی بلوچی نوشته شده‌است جسته گریخته و به صورت نامطمئن از یكی در قالی منسوب به سیستان سخن رفته‌است. بافندگی قدیم سیستان مرهوم كوشش در روحیه شاد و پرتوان زن سیستانی بوده‌است.

اما آنچه قالی سیستان را دور از دسترس تحقیق نگهداشته و تغییرات مهم زیست بومی و تاریخی است كه منجر به ویرانی این گوشه از میهن ما شده‌است.

متأسفانه هیچگونه اطلاعی در مورد جزئیات قالی‌ها چه از نظر جنس و فنون و چه از جهت رنگ، نقشه و اندازه‌ها در دست نیست حتی به انواع فرش‌ها با نام عمومی جامعه اشاره می‌شود و معلوم نیست كه اینها قالی هستند یا گلیم. به این ترتیب اطلاعات ما محدود به نمونه‌های كهنه‌یی است كه بطور تصادفی محل خرید آنها در مجموعه‌ها و آثار مربوط به فرش آمده‌است.

2-3- ویژگی‌های فنی

الف) مشخصات عمومی و مواد اولیه

فرش اراك از نوع درشت‌بافت و در بهترین فرم آن فرشهای با رجشمار متوسط 40 و به ندرت 50 به بالا است. اگرچه فرشهایی وجود دارد كه نشان می‌دهد در این منطقه گاه براساس برنامه‌ریزی و سفارش فرشهای ظریف نیز بافته شده‌است. آنچه فرش این منطقه بدان اشتهار یافته حضور نوعی خصلت بومی – منطقه‌ای و كهن براساس استفاده از پشم و رنگ و طرح‌های خام و ساده و تقریباً روستایی است. باید در اینجا ذكر كنیم كه منظور از فرش درشت‌بافت فرشی است كه در آن از پرزهای (گره‌های) ضخیم، بلند و مقاوم با خاصیت ارتجاعی مناسب استفاده شده باشد. این كیفیت كه نقشی پوششی به فرش می‌بخشد یا ویژگیهای ایلیاتی و عشایر و روستاها و یا مناطق سردسیر و كوهستانی تطبیق دارد.

قطعاً اگر قرار باشد فرش اراك را آنچنان كه طی سالهای شكوفایی و آنچنان كه بازارهای دنیا می‌پسندید (قبل از تأثیر تغییردهندة طرحهای خارجی) در محدودة فرشهای روستائی و یا شهری طبقه‌بندی كنیم قطعاً خصوصیت روستائی این فرش غالب خواهد بود.

باید توجه داشت، در حالی كه فرش 15-20 رج برخی نواحی انواع خرسكهایی پست با رنگها و بافتهایی زیر استاندارد به حساب می‌آیند، فرشهای قدیم مشك‌آباد با رجشماری بین 15-32 و اندكی بیش، شهرتی جهانی می‌یابد كه بی‌تردید اگر بخشی از آن مربوط به رنگ‌آمیزی و نقوش ابتدایی این فرش باشد، بخشی از آن نوع پشم مصرفی با طول بلند و قابلیت ارتجاعی بسیار بوده‌است. این كیفیت در فرشهای نوع مرغوبتر آن زمان یعنی فرشهای ساروق (منطقة فراهان) كه رجشماری بالاتری در حدود 35-40-45 نیز دارند، دیده می‌شود. پشم مصرفی این فرشها غالباً از نوع پشمهای مناسب ایرانی با طول بلند و ضخامت و جعد خاص خویش است كه زمانی به وسیلة دست و چرخچه‌های معمولی ریسیده می‌شد. انواع این پشمها از محلهای سبزوار، بروجرد، چهارمحال بختیاری و اطراف همدان و كرمانشاه تأمین می‌شده‌است كه دارای بهترین نوع پشم برای فرش ایرانی‌اند.

در آغاز اوج‌گیری تجارت فرش در اراك، بی‌شك تنوع طرح و رنگ‌آمیزی و نوع تولیداتی كه عمدتاً فرشهای كوچك پارچه را دربر می‌گرفته، دلایل مرغوبیت این فرش بوده‌است. در سالهایی كه به كمك كمپانیهای خارجی فرش اراك كاملاً‌ فرشی صادراتی می‌شود، رشد و نفوذ طرحهای باب پسند بازار كلیة فرشبافیهای منطقه را به سوی طرحهای خاصی سوق می‌دهد. در سالهای 1320- 1330 فرشهای اراك به سه دستة محل، مشك‌آباد و ساروق تقسیم می‌شود كه كلاً زیر نفوذ و پوشش فرشی به نام ساروق قرار دارد.

جدول زیر بخوبی نمودار تغییر فرشهای اراك طی 35 سال است.

لینک دانلود و توضیحات فایل”فرش بافته های ایران”