آب بند ها
آب بند تزریقی ;نقش آب بند ها;آب بندها در سدهای کوتاه
آب بند ها
نقش آب بند ها(cut off) در شالوده جلوگیر ی از حركت كامل آب و یا دست كم طولانی كردن مسیر آب می باشد كه در این مورد از فشار تخریبی زه كاسته می گردد و به هر حال دبی كلّ زه كاهش می یابد . در این فصل به طور عمومی و خلاصه در مورد انواع معمول روش های آب بندی توضیح داده می شود.
1.آب بند تزریقی
1-1.عوامل مؤثّر در تزریق
تكنیك تزریق(grouting) امروزه در بسیاری از پروژه های ساختمانی ودر هدف های متنوّع مورد استفاده قرار می گیرد كه در پاره ای موارد به منظور مستحكم كردن زمین كاهش دادن تأثیر ارتعاش در خاك و كاهش دادن نشست خاك در اثر بارهای دینامیك و استاتیك و اهدافی مشابه آنچه ذكر شد می باشد و در مواردی به منظور جلوگیری از حركت آب است كه بر اساس همین هدف در سد سازی مورد استفاده است .
استفاده از تزریق در پروژه های سد سازی گاه به منظور پر كردن شكاف ها و غارهای درون سنگ های آهكی در ارتباط با مخزن سد می باشد و زمانی به منظور پر كردن حفره های درون خاك در كل یك محدوده ی آب بندی و زمانی به منظور تكمیل آب بندهای دیگر از قبیل آب بندهای پرده سپری می باشد.
در مورد آب بندی خاك ها توسّط تزریق این روش معمولاً در محیطی كارایی لازم را دارد كه نفوذپذیری محیط قبل از تزریق از cm/sec001/0 بیشتر باشد.
تزریق مواد در درون حفره های بین دانه های خاك ضمن آب بندی كردن آن به استحكام آن نیز كمك می كند .
موادی كه در تزریق به كار می رود متنوّع بوده و معمول ترین آن ها شامل سیمان آسفالت رس و مواد شیمیایی است كه انتخاب نوع آن ها عمق نفوذ آن ها ترتیب و چگونگی تزریق و فشار آن بستگی به شرایط شالوده نوع و وضعیت آن ارتفاع سد و هدف از تزریق دارد. مثلاً نوع دانه بندی و اندازه ی دانه ها و نفوذپذیری خاك نقش مؤثّری در انتخاب نوع ماده ی تزریقی دارد . جدول زیر به عنوان نمونه حدود تقریبی اندازه ی دانه ها را در ارتباط با مناسب بودن برای نوع خاصی از ماده ی تزریقی نشان می دهد :
نوع ماده ی تزریقی
قطر متوسّط دانه ها(mm) مناسب برای تزریق
سیمان 4/1- 5/0
بنتونیت با رس-سیمان 5/0-3/0
رس-مواد شیمیایی بنتونیت-مواد شیمیایی 4/0-2/0
موادّ شیمیایی 2/0-1/0
…………………………………………………….
به لحاظ تاریخی تا سال 1925 تنها ماده ی تزریقی معمول تقریباً فقط سیمان پرتلند خالص بود. هر چند سیمان خالص هنگامی ممكن است قابل استفاده در تزریق باشد كه قطر مؤثّر دانه های خاك () در حالت سست از 5/0 میلیمتر و در حالت متراكم از 4/1 میلیمتر بزرگ تر باشد و این شرط به ندرت ممكن است وجود داشته باشد . بنابر این گرچه تعداد معدودی از پرده های آب بند تزریقی با سیمان موفّقیت آمیز بوده و در مورد آن ها تبلیغ شده است ولی اكثریت آن ها ناموفق بوده و محرمانه باقی مانده است(مأخذ شماره ی 6 ) .
در سال 1925 “یوستن(Joosten)” روشی را به منظور استحكام و غیر قابل نفوذ كردن خاك ابداع نمود كه مبتنی بر تزریق پی در پی محلول های سیلیكات سدیم و كلرور كلسیم بود . این روش هنوز هم مورد استفاده است هر چند هزینه ی آن در پروژه های بزرگ یعنی برای آب بندهای پرحجم گران تمام می شود و تقریباً تا آن حد پر هزینه است كه از اجرای آن صرف نظر می شود. این روش به صورت دیگری مخصوصاً در فرانسه پی گیری گردید یعنی با استفاده از مخلوطی از سیمان و رس ( و گاهی با مواد شیمیایی به عنوان ضدّ انعقاد ) جایگزین گردید .
